درآمد: استاد عبدالله شهبازی مورّخ و مبارز پیش از انقلاب است. وی از اوائل دههی ۱۳۶۰ در عرصهی تحقیقات مردمشناختی، تاریخی و سیاسی فعال بود. دو کتاب «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» و «خاطرات نورالدین کیانوری» از جمله آثار اوست. اما کتاب پنج جلدی «زرسالاران یهودی و پارسی، استعمار بریتانیا و ایران» مهمترین اثر ایشان در سال ۱۳۸۵ بهعنوان «کتاب سال» برگزیده شد. استاد شهبازی از جمله مورّخانی است که نگاهی تحلیلی و انتقادی به تاریخ معاصر دارد. تحلیلهای او نسبت به ترورهای دهه ۶۰ متفاوت است. استاد شهبازی در این گفتوگو سیر تطوّر «سازمان» به «کالت» را شرح میدهد.
آیا سازمان تروریستی مجاهدین خلق بر مبنای ساختار فرقهای تأسیس شد یا ابتدا بر مبنای یک سازمان یا حزب دمکراتیک بنا شد، ولی در ادامه شکل و ساختار «فرقه» به خود گرفت؟ نظم تشکیلاتی، فرمانبری از ساختار و بالادستی، وفاداری به سازمان و از این دست موارد در خاطرات بسیاری از اعضای سازمان دربارهی وضع سازمان در پیش از انقلاب وجود دارد؟ آیا اینها نشانهی گرایش یا شبیهسازی از فرقه نیست؟
استاد شهبازی: در کارهای اخیرم در رابطه با سازمانهایی چون مجاهدین خلق (از دهه ۱۳۶۰ نه پیش از آن) از عنوان «کالت» Cult استفاده میکنم نه «فرقه». علت این است که «کالت» در عُرف بینالملل مفهوم جاافتاده و تعریفشدهای است. «فرقه» دقیقاً معنای «کالت» را نمیرساند. «فرقه» در زبان فارسی معانی متعدد دارد که هم میتواند «کالت» باشد هم نباشد؛ مانند دسته و گروه و جماعت. و الزاماً مفهوم «کالت» را متبادر نمیکند. در عُرف شناختهشدهی جهان، منظور ار «کالت» سازمان بستهای است که بر مبنای «پرستش» و تبعیت تامّ از رهبریِ کاریزماتیک عمل میکند. واژهی «کالت» هم در اصل به معنی «پرستش» است. این رهبری میتواند مرکزیت سازمان باشد یا فرد؛ و اعضای «تشکیلات» تبعیّت محض و چشم و گوش بسته دارند. اعضای «کالت» مریدانی هستند که مجذوب فرامین رهبر کالت هستند و از او تبعیت میکنند. یکی دیگر از مختصات «کالت» بسته بودن و انضباط شدید است در تبعیت از رهبری. «کالت» وجه دینی یا شبهدینی نیز دارد، به این معنی که دارای «مناسک و آداب ابداعی مختص به خود» است.
در عُرف جهان امروز «کالت» پدیدهای «منفی» تلقی میشود. در نظامهای غربی نسبت به کالتها، به دلیل مخاطراتی که ایجاد میکنند و سوءاستفادههایی که از اعضا میشود، نگاه منفی وجود دارد و نظارت و گاه سختگیری میشود. در آمریکا اف.بی.آی. (پلیس امنیت داخلی آمریکا) کالتها را زیر نظر دارد و به کالتهایی مانند «کلیسای ساینتولوژی» (Church of Scientology) حساس است. در آلمان کنترل و سختگیری دربارهی کالتها بیشتر از آمریکاست. در سایر کشورهای اروپایغربی نیز این حساسیت کموبیش وجود دارد. . . . ..
